اهمیت و تأثیر مهارت خواندن

اهمیت و تأثیر مهارت خواندن، در آموزش بهینة زبان فارسی / حسن بساک و زهره حیدری 

خـواندن، فرایندی است فعـال و ادراکی؛ بـه عـبارت دیـگر، خـواندن روند کسـب اطلاعـات از مـطالب چـاپی اسـت؛ یعنی درک  و دریافـت مطلـب 

چاپ‌شده. خواندن فرایندی است تولیدی؛ زیرا به خواننده‌ای نیاز دارد که توجه خود را به مطالب معطـوف، و اطلاعات و مـهارت‌های آشنـای قبـلی را یـکپارچه کنـد تـا آن‌چـه را نویسـنده نوشته است، درک کند.
خواندن هم‌چنین وسیله‌ای اساسی و ضروری برای مواد درسی است و پایة موفقیت فراگیر محسوب می‌شود؛ به طوری که شکست در برنامه‌های تحصیلی، تا حد زیادی به بی‌کفایتی در مهارت خواندن مربوط می‌شود.
ازدیدگاه کارشناسان و نظریه‌پردازانِ آموزش زبان، خواندن مهارتی است درخور توجه که محور آموزش زبان محسوب می‌شود و آگاهی از فرایند و انواع آموزش آن، بسیار اهمیت دارد.
خواندن، مراحل مختلفی دارد و آموزش آن به عوامل و پیش‌نیازهایی خاص وابسته است. زبان‌آموزان با استفاده از روش‌های مؤثر خواندن، می‌توانند دانش‌آموزان را در خواندن درست‌تر، بهتر و سریع‌تر یاری دهند.
نگارندگان در این مقاله برآنند که رو‌ش‌های مؤثر خواندن را بررسی و فواید و فرایند آن‌را بازگو کرده، برای ارزشیابی خواندن زبان‌آموزان، راهکارهایی را بیان کنند و پیشنهاداتی در تدریس بهتر مهارت خواندن مطرح کنند.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، آموزش زبان فارسی، مهارت خواندن، درک مطلب، یادگیری.

مقدمه

وقتی کودکی خواندن را آغاز می‌کند، دست‌کم سه یا چهار سال سابقة آشنایی با زبان دارد. کودکان عموماً بین 12 تا 18 ماهگی حرف زدن را شروع می‌کنند؛ وقتی به پنج سالگی برسند، لغات فراوانی یاد گرفته‌اند؛ گرچه مهارت بزرگ‌سالان را ندارند، در استفاده از زبان کارایی نسبتاً خوبی دارند. کودکانی که خواندن می‌آموزند، با کار دشواری روبه‌رو هستند. برای خوانندگان ماهر، بسیاری از فرایندهای دخیل در خواندن، بدون رنج و زحمت و به طرزی نسبتاً خودبه‌خود رخ می‌دهد؛ اما برای کودکان، همان فرایندها ممکن است فعالیت‌هایی کُند و سنگین و وقت‌گیر باشد. خواندن، فرایندی است بسیار دشوار و تدریجی و ایجاد انگیزه و رغبت و تشویق کودک به خواندن نیز امری است که نیاز به توجه و امکانات خاصی دارد.
پیشرفت و ترقی هر جامعه‌ای، به مهارت خواندن بستگی بسیاری دارد. آموزگارانی که معمولاً به دانش‌آموزانشان تکلیف خواندن و مطالعة کتاب‌های علمی و داستانی یا ادبی نمی‌دهند و دانش‌آموزانی که هیچ‌گاه از آموزگارانشان لذت خواندن را نمی‌آموزند، با مشارکت یک‌دیگر، جامعه‌ای کم‌خوان و کم‌سواد را پدید می‌آورند.
خواندن هم‌چنین راه انتقال ارزش‌ها و فرهنگ یک جامعه است؛ زیرا بسیاری از مفاهیم، ارزش‌ها و معنویات یک جامعه، مکتـوب و در دل کتاب‌ها نهفته است؛ به‌ویژه در عصر حاضر که وجود تکنولوژی‌های جذاب صوتی و تصویری، راه را بر ورود کتاب‌ها و بسیاری از ارزش‌های مکتوب در کانون خانواده بسته است.
در حال حاضر، کم‌توجهی والدین و مدارس به مهارت خواندن و کتاب‌خوانی کودکان و عوامل و عناصر بازدارنده در این راه، باعث شده اسـت جـامـعـه‌ای بی‌علاقه به خواندن داشته باشیم. رسیدن به هدف و پیشرفت در هر جامعه‌ای، به کسب دانش و اطلاعات وابسته است و با توجه به مکتوب بودن بیشتر دانش امروز، توجه به امر خواندن حائز اهمیت است. برای داشتن جامعه‌ای باسواد و رو به رشد، مهارت خواندن در کودکان باید تقویت شود.
با توجه به اهمیت موضوع، پس از بررسی مهارت خواندن و تعریف آن، فرایند و فواید خواندن و سپس راه‌کارهایی برای توسعه و بهبود مهارت خواندن بیان می‌شود.
1ـ بررسی مهارت خواندن
به طور کلی خواندن، یعنی کسب اطلاعات از مطالب چاپی و درک مطلب آن. گروهی از نظریه‌پردازان معتقدند خواندن در دو مرحله صورت می‌گیرد:
1ـ 1ـ کدخوانی کلمات؛
1ـ2ـ خواندن برای معنی.
این دیدگاه متضمن این نکته است که خواندن به چنین شیوه‌ای انجام می‌پذیرد: شــناسایی حـروف، تـطابق حـرف و صوت، کنار هم قرار دادن اصوات، جست‌و جوی واژگانی برای معنی کلمه.
دومین گروه نظریه‌پردازان، معتقدند ساخت‌های شناختی رده‌بالا برای درک اطلاعات تکواژی (کلمه‌ای) و واجی (صوتی) به‌کار می‌رود؛ سـومین گروه در مورد خواندن، مدعی‌اند تطابـق‌های حرف و صوت، تطابق‌های توالی حروف و ساخت‌های نحوی، به سبکی موازی به کار می‌روند تا بتوان به معنی زنجیره‌ای از کلمات دست یافت؛ این نظریه بر این فرض استوار است که خوانندگان باید به آن‌چه انجام می‌دهند، آگاه باشند؛ یعنی خوانندگان باید با معلومات زبانی خود به درک آگاهانه‌ای دست یابند تا بتوانند معنی را از متون بیرون بکشند.
خواندن مهارتی است بسیار پیچیده و دقیق، به‌طوری‌که هر‌یک از سه مهارت گوش کردن، صحبت کردن و نوشتن، در آن، مورد توجه قرار می‌گیرد؛ زیرا هدف از خواندن، همان درک مفاهیم برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطب است. برقراری ارتباط نوشتاری، شامل موارد زیر است:
الف) نویسنده که دانش خود را از جهان، فعال کرده، یک پیام نوشتاری خـلق می‌کند؛
ب) خواننده که دانش جهانی خود را فعال می‌کند که پیام نویسنده را تا حدّ امکان، بازآفرینی کند.
[اما میزان درک و فهم خواننده از نوشتار، با توجه به میزان تسلط او در مهارت خواندن، متفاوت است.]
یادآوری می‌شود که در مهارت خواندن، عوامل تقویت‌کنندة بسیاری می‌توانند مؤثر باشند؛ نظیر: معلم، وسایل کار، آمادگی روحی و جسمی دانش‌آموز، انگیزه و علاقه و محیط خواندن که توجه به هریک از این عوامل می‌تواند مانعی بزرگ و مهم را در این مسیر حذف کند.
2ـ فواید خواندن
خواندن رفتاری اکتسابی است و انسان باید آن ‌را از طفولیت یاد بگیرد؛ این کار به پرورش خاصی نیازمند است که اصولاً به دست آموزگاران صورت می‌پذیرد. با توجه به وضع کنونی آموزش، خواندن از مهم‌ترین فعالیت‌های آموزگاران در مدارس است؛ این اهمیت به حدی است که تسلط یافتن بر این مهارت و به کارگیری آن ‌را می‌توان متضمن اغلب موفقیت‌های تحصیلی و علمی دانش‌آموزان دانست. اکنون مهم‌ترین فواید خواندن را مرور می‌کنیم:
2ـ1ـ خواندن راه دست‌یابی به دانش و اطلاعات موجود در کتاب‌هاست. در دنیای کنونی، با وجود ابزارهای صوتی و تصویری و... میزان جالب توجهی از دانش و اطلاعات مکتوب بوده، راه رسیدن به این اطلاعات، خواندن مؤثر و صحیح است.
2ـ2ـ خواندن راه بهره‌گیری از ادبیات و کسب تجربیات پیشینیان و دستاوردهای دیگران است. با توجه به این‌که بسیاری از ارزش‌ها، معنویات و فرهنگ جوامع در کتاب‌هایی درج است که از گذشتگان به‌جا مانده، بـه‌خصـوص کتـاب‌های ادبی، دست‌یابی به این گنجینه‌ها و ذخایر ملی از راه خواندن صورت می‌پذیرد.
2ـ3ـ ارتباط خواندن با دروس دیگر، در مدارس انکار ناشدنی و خواندن، شرط لازم برای موفقیت در دروس دیگر است. دانش‌آموزی که روش خواندن را به‌طور صحیح می‌آموزد، با صرف وقت کم‌تر، نتیجة بیشتری به‌دست می‌آورد و دانش‌آموزی که از خواندن لذت می‌برد، با میل و رغبت بیشتر به مطالعه و تحقیق در موضوعات مختلف می‌پردازد. نداشتن توانایی خواندن صحیح، ضعف در یادگیری کودک را به هم‌راه دارد؛ برای مثال، مسائل ریاضی در برنامة درسی بیشتر از طریق نوشـته عرضه می‌شود و اگر کودک توانایی خواندن مطلب را نداشته باشد، یقیناً به راه حل مسئله دست نخواهد یافت؛ در این خصوص، «راتر» و هم‌کارانش ضمن تحقیقاتی در سال 1970، رابطة معناداری بین مشکلات خواندن و ریاضی مشاهده کردند؛ این تحقیق نشان می‌دهد کودکانی که در خواندن ضعیف هستند و درک مطلب خوبی ندارند، در یادگیری ریاضی نیز ضعیف‌اند؛ هم‌چنین «بوکوفسکی» و «ویلوز» نیز به این نتیجه دست یافتند که مشکلات خواندن بر کسـب اطلاعات عمومی اثـر کرده، سبب تأثیرات منفی در یادگیری کودکان می‌شود (اشتری، 1382: 35).
2ـ4ـ کاهش میزان مطالعه و افت تیراژ کتاب در جامعه، موجب نزول سطح فرهنگ اجتماعی و آسیب به جامعه می‌شود؛ بی‌تردید این واقعیت با نبود آموزش صحیح مهارت خواندن در مدارس ارتباط مستقیم دارد.
2ـ5ـ می‌توان گفت توفیق در جامعه، مشروط به خواندن است. در جامعه‌ای مثل جامعة ما که میزان جالب توجهی از اطلاعات، به صورت مکتوب و در کتاب‌ها مبادله می‌شود، تحقیق دربارة چنین مهارتی حائز اهمیت است.
3ـ مراحل خواندن
معمولاً معلم برای کمک کردن به زبان‌آموزان و دانش‌آموزان، مراحــلی را به آنها معرفی می‌کند که به خواندن منتهی می‌شود؛ او در این فرایند، آنها را برای خواندن تکالیف متنی خاص آماده، از طریق فعالیت‌های پس‌قرائتی، راهنمایی می‌کند که لازم است دانش خود را دربارة متن به‌کار برده تا در برخی از فعالیت‌های ارتباطی در قرائت یا در هر‌یک از انواع دیگر زبانی شرکت کنند.
هم معلم و هم دانش‌آموز می‌دانند که خواندن، فرایندی فعال و شامل فنونی معمولاً اکتسابی است. برای آن‌که کودکان از مهارت‌های لازم برای خواندن برخوردار شوند، باید در معرض محرک‌های فراوانی قرار گیرند تا هم‌گام با رشد زبان، یعنی طی کردن مراحل واژگان‌شناسی، واج‌شناسی و مفهوم‌شناسی، به درک مطلب هم نائل آیند.
مراحل خواندن، امری تدریجی و تقریباً بدون جهش و مراحل آموختن آن نیز مداوم است و گذشتن از یک مرحله، بـدون مهـارت یافـتن در مرحلة قبل، امکان‌پذیر نیست. مراحل خواندن می‌تواند به ترتیب شامل مراحل ذیل باشد:
3ـ1ـ مرحلة توسعة آمادگی خواندن؛
3ـ2ـ فراگیری خواندن؛
3ـ3ـ توسعة سریع مهارت‌های خواندن؛
3ـ4ـ خواندن گسترده؛
3ـ5ـ پالایش یا تسلط خواندن (زندی، 1383: 100).
تمامی این مراحل به هم وابسته‌اند؛ به‌طوریکه احساس می‌کنیم با جریانی پیوسته روبه‌رو‌ایم. امروزه دانشمندان بر این باورند که برنامه‌های خواندن و مراحل آن باید براساس نیازهای همة کودکان، گسترش یابد؛ زیرا بدون کسب موفقیت در یک مرحله، رسیدن به مرحلة بعد و موفقیت در آن با مشکل مواجه می‌شود.
در تعداد زیادی از تحقیقات مربوط به یادگیری خواندن، مخصوصاً به این مسئله پرداخته‌شده که چه نوع روش تدریسی برای تعلیم خواندن به کودکان از همه بهتر است؛ درواقع منابع تحقیقی بیشتری دربارة این مسئله وجود دارد.
4ـ تدریس مهارت خواندن
در تدریس مهارت خواندن، هفت رویکرد وجود دارد: رویکرد تحلیلی؛ کلی؛ ترکیبی؛ تجربة زبانی؛ چندحسی؛ زبان‌شناختی؛ الفبایی اصلاح‌شده.
هر کدام از این رویکردها شامل روش‌هایی است که معمولاً در مقام مقایـسه قرار گرفته‌اند؛ یعنی کلمه در مقابل آوا (زندی، 1383: 106).
4ـ1ـ به طور کلی برای مهارت خواندن سه روش توصیه می‌شود:
4ـ1ـ1ـ روش تعلیم کل کلمه: در این روش معلم با استفاده از کارتی که کلمه‌ای بر آن نوشته شده است و خودش آن را تلفظ می‌کند، آن کلمه را به دانش‌آموز می‌آموزد و از او می‌خواهد آن کلمه را تلفظ کند؛ رفته‌رفته کلمات یادگرفته‌شده برای دانش‌آموز بیشتر می‌شود و به آن حدی می‌رسد که می‌تواند آنها را در قالب جمله‌ی معنادار به‌کار برد.
4ـ1ـ2ـ روش تعلیم‌آوا (رمز‌مرکز): ایـن روش با استـفـاده از آمـوزش حروف الفبا شروع می‌شود و حروف تک‌تک به دانش‌آموز آموزش داده می‌شـود؛ به‌تدریج حروف آمـوزش داده‌شده، در قالب یک کلمه آموزش داده می‌شـود تا به جمله می‌رسد.
5ـ1ـ3ـ روش تعلیم معنا مرکز (زبان‌شناختی): این روش در قالب جمله با مجموعة محدودی از کلمات شروع می‌شود تا این‌که دانش‌آموز کلمات زیادی را می‌آموزد و در قالب جملاتی با کلمات بیشتر به‌کار می‌برد (رینر و پولاچک، 1378: 77).  
اما شاید میزان تأثیر یک روش به‌تنهایی آن چنان نباشد که انتظار می‌رود و بهره‌گیری از یک روش، مطلقاً صحیح نیست؛ زیرا طبق تحقیقات انجام‌شده، یک روش خاص بازده و کارایی زیادی نداشته است؛ از همین‌رو بهره‌گیری ترکیبی از این روش‌ها مؤثر خواهد بود.
5ـ بهبود کیفی در مهارت خواندن
با توجه به اهمیت مهارت یافتن در خواندن و خواندن صحیح، فعالیت‌ها و پیشنهادهایی در بهبود کیفی آن بیان می‌شود:
5ـ1ـ لذت بردن از کتاب‌ها و درک این مطلب را که کتاب‌ها سوابق بسیار گوناگون فرهنگی و زبانی را نشان می‌دهند، باید به زبان‌آموزان و دانش‌آموزان آموخت؛ برای رسیدن به این هدف، خواندن کتاب‌ها برای کودکان در گروه‌های کوچک و پرسیدن پرسش‌هایی راجع به داستان و تشویق دانـش‌آموزان بـه بازگویـی آنها بسـیار کمک می‌کند؛ کتاب‌های مصور هم بسیار مناسب است.
5ـ2ـ بازدید از کتاب‌خانه‌ها و موزه‌هــا و مـکان‌های مشابه مورد علاقه‌ی دانش‌آموزان و به‌روزرسانی دانش تخصصی کتاب‌داران و مسئولان کتاب‌خانه‌ها و موزه‌ها و... یکی از عوامل مهم است.
5ـ3ـ فراهم آوردن بازی‌ها و مواد دست‌ساز دیگر که قدرت کودکان را در شناسایی الفبا و تداعی‌های حرف ـ صوت افزایش دهد، کار مفیدی است؛ مثلاً بازی با کلمات هم‌قافیه یا متضاد و شناسایی آن‌ها. با دانش‌آموزان می‌شود بازی‌های کلامی مختلفی انجام داد تا هر آن‌چه را که در ذهن دارند، بازگو کنند و مهارت‌های زبانی آنها رشد کند.
5ـ4ـ آموزش کتاب‌داران در برخورد صحیح با کودکان و تشویق آنها برای عضویت در کتاب‌خانه‌ها بسیار مؤثر است.
5ـ5ـ عضویت رایگان و بدون هزینة کودکان در کتاب‌خانه‌ها می‌تواند موانع اقتصادی را تا حدی از میان بردارد.
5ـ6ـ برگــزاری جلسـات نقـد و بررسـی کتاب در مـدارس بـرای ایجـاد انگیزه‌ی دانش‌آموزان.
5ـ7ـ با در اختیار قرار دادن کتاب، مجله، روزنامه و گفت‌وگو در زمینه‌ی درک و فهم کودک از مفاهیم آنها، کودک را با‌ دقت نگاه کردن» تشـویق کنیـد؛ زیرا یکی از مـهم‌ترین مهارت‌های اولیه در آموزش خواندن، درک کلی کودک از یک تصویر و بیان جزئیات آن است که این نکته را با روش‌های ساده به کودک آموزش می‌دهند.
5ـ 8ـ دانش‌آموز با مشارکت معلم و با استفاده از تصاویر روزنامه‌ها قصه بسازد و در طی هفته، تصاویر را کنار هم قرار داده، بین آنها ارتباط برقرار کند؛ این امر راهی برای آشنایی کودک با روزنامه‌ها و مجلات و استنباط از تصـاویر آنهـاست. این مطلب را می‌دانیم که پاره کردن و خط‌خطی کردن کتاب‌ها جزئی از فرایند لذت بردن و خواندن کتاب توسط کودکان است.
5ـ9ـ مهم‌ترین عنصر یادگیری، عشق به یادگیری و به‌کارگیری مهارت‌های کسب‌شده است؛ این امر را باید والدین در کودکان توسعه دهند؛ کودک نیز با انگیزه‌های درونی، توانایی‌های نهفته‌ی خود را نیز به کار خواهد گرفت.
5ـ10ـ توجه ناشران و مؤلفان به چاپ کتاب‌هایی مطابق نیازهای مختلف مخاطبان و توجه به تمایلات متفاوت افراد اهمیت دارد.
5ـ11ـ تجهیز و زیباسازی کتاب‌خانه‌های مدارس، براساس سن و سال و نیاز دانش‌آموزان و زبان‌آموزان؛ تهیه‌ی کتاب‌های صوتی و استفاده از تکنولوژی جدید در زمینه‌ی ابزارهای الکترونیکی و کتاب‌های الکترونیکی.
5ـ12ـ معرفی کتاب‌های خوب توسط معلمان، به‌ویژه معلمان انشا، متناسب با سن و علایق دانش‌آموزان و تشویق آنان به کتاب‌خوانی.
6ـ13ـ اختصاص دادن ساعتی در برنامة درسی زبان‌آموزان و دانش‌آموزان در مدارس برای مطالعه‌ی آزاد و بحث پـیرامـون کتـاب‌های خـوانده‌شده توسط دانش‌آموزان.
6ـ ارزیابی مهارت نوشتن
هر زبان‌آموز فردی به‌ویژه، مجزا و منحصر به فرد است. درست همان‌طور که آموزش برای پاسخ‌گویی به نیازهای زبان‌آموز به‌کار می‌رود، ارزیابی نیز باید برازنده‌ی هر فردی باشد؛ منظور از ارزشیابی مهارت خواندن، تعیین حدود پیشرفت زبان‌آموز با توجه به هدف آن درس و پیدا کردن علل فقدان تحقق آن و نیز یافتن راه حل است. نکات مهمی در ارزیابی خواندن مؤثر است:
6ـ1ـ یک راه حل برای ارزیابی آسان این است که اثر یک نوشته را در زبان‌آموز، بررسی کنیم. اگر حالات و احساسات مختلف را پس از خواندن قطعه‌ای دیدیم، مطمئن می‌شویم که خواندن به‌درستی انجام شده است وگرنه، باید اشکال کار را پیدا کنیم.
6ـ2ـ تکنیک دیگر برای ارزیابی میزان مهارت خواندن زبان‌آموز، استفاده از یک متن با مثلاً 250 کلمه است. در هر جمله یک کلمه را حذف کنید و خط افقی یا نقطه‌چین جای آن درج کنید. از زبان‌آموز بخواهید که کلمات حذف‌شده را دوباره بنویسد.
6ـ3ـ از زبان‌آموزان بخواهید متنی را بخوانند؛ موقع خواندن، میزان ذوق و رغبت به خواندن را در آنها مشاهده کنید. هرچه میزان ذوق و علاقه و اشتیاق دانش‌آموز بیشتر باشد، می‌توان نتیجه گرفت او از خواندن لذت می‌برد، وگرنه خواندن برای او امری تحمیلی و کسل‌کننده است.
6ـ4ـ از زبان‌آموز بخواهید متنی را بخواند. هنگام خواندن دقت کنید که او بر نکات دستوری به چه اندازه تسلط دارد؛ هم‌چنین میزان توانایی کاربرد و استفاده‌ی به‌موقع از علائم نقطه‌گذاری را مشاهده کنید. استـفاده از نـکات دستوری و نقطه‌گذاری می‌تواند تاحدودی نشان‌دهنده‌ی میزان مهارت خواندن دانش‌آموز باشد.
6ـ5ـ می‌توانید از زبان‌آموز بخواهید متنی را با سرعت‌های مختلف بخواند و در هر بار، توجه کنید. چه میزان مطالب و مفاهیم متن را درک می‌کند؛ اگر میزان درک او از متن، درست و دقیق باشد، مهارت خواندن او خوب است؛ ولی اگر مفهوم را متوجه نشود، زبان‌آموز قادر به درک مطلب نبوده و خـواندن برای او مجموعه‌ای از لغـاتی اسـت که به‌تنهایی و در خارج از متن و جمله مفهوم دارد.
6ـ6ـ پس از خواندن متن، از زبان‌آموز بخواهید متن را شرح و تفسیر کند. شرح و تفسیر درست و صحیح او نشان‌دهنده‌ی درک مطلب مورد نظر است.
6ـ7ـ در پایان متن خوانده‌شده، سؤالات مربوط به متن را از زبان‌آموز بپرسید تا او پاسخ دهد. میزان پاسخ‌های درست و غلط را ثبت کنید.
در همه‌ی موارد گفته‌شده، معلم باید سعی کند علت فقدان موفقیت زبان‌آموز را در خواندن متن پیدا کند. گاهی نفهمیدن و درک نکردن مفهوم یک متن، به مهارت خواندن و تسلط به آن ارتباطی ندارد؛ بلکه می‌تواند به‌سبب عللی مانند نبود تمرکز حواس و حتی ناتوانی جسمی و... باشد؛ به هر حال معلم باید با دقت و درایتی که دارد، این عوامل را پیدا کند و همواره به تفاوت‌های فردی توجه داشته باشد.
نتیجه‌گیری:
خواندن مهارتی است که پایه و اساس موفقیت در زمینه‌های تحصیلی، اجتماعی، اقتصادی و... است. اصولاً هرچه درصد کتاب‌خوانی یک جامعه بیشتر باشد، آن جامعه باسوادتر است؛ یعنی تعداد کتاب‌خوان‌ها، میـزان رشـد عـقلانی هر جامعه را تعیین می‌کند؛ زیرا پیشرفت و رشد هر جامعه‌ای در گرو رشد دانش و اطلاعات آن جامعه است؛ این امر محقق نمی‌شود مگر با خواندن متون و کتاب‌ها.
«کتاب» و «خواندن» موضوعی نیست که بتوانیم یک‌شبه یا به صورت مقطعی به آن بپردازیم. خواندن متن و درک آن، از همان ابتدا، یعنی دوره‌ی کودکی، باید تقویت شود و والدین، مدرسه و جامعه در این امر نقش اصلی دارند.
در حال حاضر در کشور ما، تعداد افراد کتاب‌خوان بسیار ناچیز است. به‌سبب وجود برخی موانع و مشکلات از‌قبیل کم‌اعتنایی و بی‌توجهی والدین و سیستم آموزشی به مهارت خواندن، به‌روز نبودن دانش تخصصی معلمان در زمینه‌ی این مهارت، ناکافی بودن بودجه‌های فرهنگی در این زمینه‌، مطابق نبودن کتاب‌های متناسب با فرهنگ مناطق مختلف، کم‌توجهی ناشران و مؤلفان به نیازهای مختلف مخاطبان در تهیه و تولید کتاب و نیز گرانی کتاب‌ها و نبود فضاهای مناسب کتاب‌خانه‌ای یا کمبود و فقدان کتاب‌های درخواستی و از این قبیل.
نمی‌توانیم بگوییم باید روحیة تحقیق و پژوهش در افراد جامعه تقویت شود؛ اما به رشد مهارت خواندن در کودکان و زبان‌آموزان بی‌اعتنا باشیم؛ بلکه باید به عوامل و عناصر ارتقادهنده و تقویت‌کننده در این مسیر توجه کرده، از نظرات صاحب‌نظران و کارشناسان استفاده و موانع و مشکلات را حل کنیم. با کمی تأمل و تعمق در فواید و پیامدهای خوب خواندن و بیشتر خواندن در جامعه و با محدود کردن و حذف بسیاری از هزینه‌های اضافی و کم‌بازده، می‌توان سطح کتاب خواندن را در بین افراد جامعه و البته کودکان ارتقا داد.
منابع
اشتری، کورس: راهنمای بخوانیم ـ بنویسیم، قم: انصاریان، 1382.
انوشه‌پور، ابوالفضل: روش تدریس فارسی ابتدایی، تهران: ایران، 1372.
چستن، کنت: گسترش مهارت‌های آموزش زبان دوم، ترجمة محمود نورمحمدی، تهران: رهنما، 1383.
زندی، بهمن: روش تدریس زبان فارسی، تهران: سمت، 1378.
رینر، کیث و الکساندر پولاچک: روان‌شناسی خواندن، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1378.
ضرغامیان، مهدی: زبان‌شناسی و آموزش و پرورش، تهران: مدرسه، 1383.
 

                                                         

مدیریت آموزش وپرورش شهرستان بوکان

 دبیرخانه‌ی زبان‌آموزی استان آذربایجان‌غربی ـ بوکان